Controller

De term ‘controller’ wordt voor een heel scala aan controlerende functies gebruikt. Vaak wordt er aan de functie nog een typeduiding meegegeven. Zo kan iemand financial controller, business controller, projectcontroller of concerncontroller zijn. Daarnaast bestaan nog tal van andere types. De meest gebruikte termen zijn financial controller en business controller. Tussen die functies bestaan grote en minder grote verschillen. Welke precies kan je hier lezen.

Vrijwel alle controllers hebben een financiële opleiding. Meestal richting accountancy, commerciële of bedrijfseconomie, bedrijfskunde of Management, Economie en Recht (MER). Het is ook mogelijk om de titel Register Controller te behalen.

Algemene taken van een controller

Controllers houden toezicht op de financiële administratie. Soms zijn ze ook leidinggevende op de afdeling financiële administratie, of een andere, financiële of bedrijfseconomische afdeling. In hun werk winnen ze financiële informatie in en geven ze adviezen aan de directie en het management. Samen met hen bereiden ze met hen financieel beleid voor. Om te kunnen adviseren is het nodig om te werken aan de planning- & controlcyclus. Controllers schrijven daarvoor onder andere financiële rapportages en investeringsanalyses en maken balansen, winst-en-verliesrekeningen, jaarrekening en meerjarenplanningen. Die informatie wordt tegenwoordig in automatserinssystemen bijgehouden. De controller heeft daarom best wat kennis van ict nodig. Uiteindelijk is de controller een bewaker. Hij of zij bewaakt namelijk financiële positie en zorgt daarmee dat het bedrijf succesvol blijft.

Wat doet de financial controller?

Een financial controller of financieel controller is iemand die het hogere management van een organisatie ondersteunt en adviseert bij financiële, bedrijfskundige en strategische vraagstukken. Daartoe maakt hij of zij rapportages, voert analyses uit, stelt budgetten vast en optimaliseert processen. Op de pagina over financial controllers kan je daar meer over lezen.

Wat doet de business controller?

Business controllers zijn, net als financial controllers experts op het gebied van cijfers. Vaak hebben ze dezelfde opleiding gevolgd. Toch hebben zij een ander werkveld. Business controllers werken niet aan maar mét de cijfers. Ze zien de cijfers van de financial controller en accountant binnenkomen en gebruiken die cijfers om bedrijfsprocessen beter, efficiënter en/of winstgevender te maken. Business controllers zoeken naar verbetermogelijkheden zoals meer winst, betere kwaliteit, hogere klanttevredenheid en minder risico’s voor het bedrijf. Op de pagina over business controllers kan je daar meer over lezen.

Verschillen tussen business controller en financial controller

Hoewel de twee termen allebei een eigen inhoud en focus hebben, is de scheiding tussen de functies van business en financial controllers niet zo zwart wit. Ook een financial controller zal soms kansen zien en de business controller is ook wel eens met een financiële rapportage te maken hebben. Daarnaast gebeurt het – vaak in de wat kleinere bedrijven – ook regelmatig dat de controller beide rollen vervult. Ook krijgt de functie met enige regelmaat een andere naam. Zo wordt het werk van de controller ook wel ‘financieel directeur’ of ‘hoofd administratie’ genoemd. Toch valt in zijn algemeenheid te stellen dat de financial controller wat meer behoudend kijkt naar de inhoud en details van de cijfers. De business controller heeft een flexibelere blik, is toekomst gericht en is een sterke communiceerder met overtuigingskracht.

Wat doet een concerncontroller?

De concerncontroller informeert het bestuur van een corporatie (of gemeente) over toekomstige mogelijkheden en risico’s. Daarnaast werkt hij in teamverband aan een jaar- en meerjarenplannen en de begroting van de organisatie. Hij rapporteert over de financiële situatie van de corporatie. Daarvoor verzamelt en consolideert hij informatie van bijvoorbeeld de business units. Zo verzorgt hij het totaalplaatje van de corporatie, waarin alle losse organisatorische delen zijn samengevoegd en biedt de directie op overzichtelijke wijze inzicht in de (financiële) staat van de hele corporatie. Zo heeft de directie goed zicht op welke delen van de corporatie wel of juist geen winst opleveren en waar geïntervenieerd moet worden.

De concerncontroller attendeert het bestuur op mogelijke investeringen en bewaakt de begroting. De mate waarin de concerncontroller in zijn adviserende rol invloed uitoefent op de directie is afhankelijk van zijn positie en het team waarmee hij werkt. Meestal is de concerncontroller een financial controller op concernniveau.
Soms heeft de concerncontroller de leiding over de controllers die bij de verschillende onderdelen van het concern in dienst zijn. Soms is zijn takkenpakket beperkter en is de leiding over de controllers in andere handen.

Wat doet een projectcontroller?

De projectcontroller is actief in dynamisch tot zeer dynamische omgevingen en zorgt ervoor dat projectverantwoordelijke managers binnen gestelde kaders het beoogde projectresultaat opleveren. Een rol die in veel projectorganisaties nog ontwikkeling behoeft. Niet voor niets lopen veel projecten uit en worden ze ook nog eens duurder. Netjes op de centjes passen blijkt dus niet voldoende; een goede grip hebben op het verloop van een project veronderstelt ook betrokkenheid bij de inschrijving/aanbesteding, bij het contractuele kader, planning en werkbegroting aan de voorkant en nacalculatie aan de achterkant. Gedurende het project monitort de projectcontroller of de voortgang van het project in lijn is en blijft met de gebudgetteerde opbrengsten en kosten, signaleert risico’s en kansen en vertaalt deze naar impact op het te bereiken resultaat.

In de praktijk blijkt projectcontrolling vaak vooral financial (project)controlling te zijn en gaat het dan vooral om projectadministratie. Dat betekent dat het verantwoordingsdeel is ingevuld, maar de toekomstgerichte rol ontbreekt of in ieder geval onvoldoende aandacht krijgt.